Pierwsze polskie pojazdy samochodowe
Pierwsze polskie pojazdy samochodowe
autorem artykułu jest Aleksander Sowa
Po odzyskaniu niepodległości podjęto się pierwszych prób inicjowania rodzimej działalności motoryzacyjnej. Już w październiku 1919 roku powstała Krajowa Spółka Akcyjna Budowy i Eksploatacji Samochodów, a wkrótce potem i inne... ale poza CWS nie odegrały one żadnej roli.
Już wkrótce jednak pojawiły się pierwsze konstrukcje samochodowe. W 1920 roku dwaj warszawiacy: Stefan Kozłowski i Antoni Frączkowski założyli pierwszą w Polsce fabrykę samochodów mieszczącą się przy ul. Rakowieckiej 23 w Warszawie. Owocem ich pasji był pierwszy polski samochód: SKAF (od inicjałów twórców). Dwuosobowy z otwartym nadwoziem napędzany 1-cylindrowym silnikiem o pojemności 500 cm³ o mocy 9 – 10,3 KM pozwalający na osiągnięcie prędkości maksymalnej do 40 km/h samochód zużywał ok. 8 litrów benzyny i – co interesujące – aż 1 l oleju na 100 km. Wykonano 3 prototypy, w tym jeden wyposażony w silnik 2-cylindrowy, jednak produkcja seryjna nie została uruchomiona.
Drugim samochodem była konstrukcja mjr inż. Mikołaja Karpowskiego, który skonstruował i zbudował w 1924 roku, sześcioosobowy samochód o otwartym nadwoziu torpedo nazwanym Polonia. Do budowy samochodu wykorzystano podzespoły samochodów innych marek a samochód miał być zachętą dla inwestorów, którzy pomogliby rozpocząć seryjną produkcję. Pojazd miał 6-cylindrowy silnik o pojemności 4769 cm³ o mocy 45 KM i wiele niecodziennych rozwiązań zapewniających maksymalne uproszczenie konstrukcji i eksploatacji. Wystarczy wspomnieć odejmowaną, blaszana miskę olejową, podwieszany wał korbowy ułożyskowany na cienkościennych panewkach czy zaślepki w kadłubie silnika zabezpieczające blok przez rozsadzeniem na wypadek zamarznięcia wody w układzie chłodzenia. Konstruktor chciał powołać konsorcjum produkujące ten wóz i choć znaleźli się przedstawiciele zagranicznych firm wyrażający chęć zakupu patentów na poszczególne rozwiązania, inwestora nie znaleziono wskutek czego seryjnej produkcji całego samochodu nie podjęto. Towarzystwo Budowy Samochodów Polonia pozostało jedynie nie zrealizowanym marzeniem konstruktora a jedyny prototyp skończył jako nagroda na dobroczynnej loterii.
Trzecią w kolejności i jednocześnie najbardziej poważną konstrukcją był samochód Stetysz, z roku 1924 hrabiego inż. Stefana Tyszkiewicza (nazwa pochodzi od kombinacji skrótów imienia, nazwiska i wytwórni). Samochód produkowano początkowo w Rolniczo-Automobilowo-Lotniczej Fabryce w Boulogne we Francji a potem (od 1927 roku) już w Warszawie, gdzie powołano Towarzystwo Akcyjne „Rolniczo-Automobilowo-Lotnicza Fabryka Hr. Stefana Tyszkiewicza” na terenie fabryki Towarzystwa Akcyjnego Konstrukcji Mostowych „K. Rudzki” mieszczącej się przy ulicy Fabrycznej 3. Samochód nagradzany za wyposażenie w blokowany mechanizm różnicowy pozwalający na poruszanie się w trudnym terenie był napędzany 6-cylindrowym silnikiem Continental pojemności 2760 cm³ o mocy 42 KM przy 2600 obr./min lub w silnik 1500 cm³ o mocy 20 KM przy identycznych obrotach, w wersji słabszej. Dodatkowym atutem samochodu był prześwit 300 mm, ułatwiający poruszanie się po Polskich drogach fatalnej jakości. Zupełnie jak dziś. Nadwozie samochodu wytwarzano w firmie lotniczej Zakłady Mechaniczne E. Plage i T. Laśkiewicz w Lublinie. Samochód okazał się udaną konstrukcją i nie tylko brał udział w krajowych czy zagranicznych zawodach, ale zaprezentowano go również na Międzynarodowym Salonie Samochodowym w Paryżu w 1926 roku, co uznaje się za debiut polskiej motoryzacji na tej słynnej wystawie. Powodzenie samochodu doprowadziło do podjęcia decyzji o uruchomieniu seryjnej produkcji w 1929 roku do czego nie doszło, bowiem jeden z oddziałów fabryki stawił pożar i nie wystarczyło już pieniędzy na odbudowę. Łącznie powstało około 200 egzemplarzy samochodów Stetysz.
W zakładach Ursus uruchomiono także produkcję ciągnika („ciągówka”) opartego na amerykańskim wzorcu z 2-cylindrowym silnikiem naftowym o mocy 25 KM prof. Karola Taylora z Politechniki Warszawskiej, który był pierwszym polskim ciągnikiem rolniczym, nadającym się także do napędu młockarni, tartaków itp. Do 1925 roku wykonano 100 takich pojazdów.
W 123 w Poznaniu Fabryka Automobilowa Sp. Akc. Zbudowała także kilka sztuk prototypów samochodów osobowych napędzanych silnikami 4 i 6-cylindrowymi z charakterystycznymi klinowymi chodnicami.
W wielu zakątkach Polski zaczęły pojawiać się coraz liczniej inicjatywy produkcji samochodów osobowych. W 1925 roku Centralne Zakłady Samochodowe w Warszawie rozpoczynały zupełnie nową erę w polskiej motoryzacji. Nadchodził czas samochodu CWS T-1.
--
Aleksander Sowa
----------------------
www.wydawca.net
Artykuł pochodzi z serwisu www.Artelis.pl
Zobacz takze:
Ubytki wody grzejnej
Krąg osób uprawnionych do żądania odszkodowania
Przyczynienie się poszkodowanego do powstania szkody
Ryzyko jako zasada odpowiedzialności cywilnej
Zagadnienie sukcesji roszczeń wynikających z art.444 i